ရေမြေ့ရှင် ဘုရင်မင်းတို့ ဘိသိက်မင်္ဂလာအခါတော်၌ ဆင်ယင်ကိုင်စွဲရသောအဆောင်အယောင်ငါးပါးကို မင်းမြှောက်တန်ဆာငါးပါးဟု ခေါ်သည်။ ထိုမင်းမြှောက် တန်ဆာငါးပါးတွင် (၁) သန်လျက်၊(၂) ထီးဖြူ၊ (၃) သင်းကျစ်၊ (၄) ခြေနင်း၊ (၅) သားမြီးယပ်တို့ ပါဝင်သည်။
ယင်းတို့သည် ပြည့်ရှင်မင်းတို့၏ ရတနာအပေါင်းတို့ထက် ပြဋ္ဌာန်းသော ရတနာဖြစ်ခြင်းကြောင့် ပဋ္ဌာနရတနာ မည်သည်။မင်းအပေါင်းတို့သည် ထီးဖြူကိုဆောင်းမိုးလျက်၊ ရင်ခွင်ထက် သားမြီးယပ်ကိုပိုက်၍ နဖူးပြင်ဝယ် တင့်တည်စွာ သင်းကျစ်ကို ဆင်ယင်ပြီးလျှင် ခြေ၌ ခြေနင်းစီးကာသန်လျက်ကို စွဲကိုင်၍ အဘိသိက်မင်္ဂလာ ခံယူကြသည်။
ရာဇဝင်တို့၌ မင်းမြှောက်တန်ဆာငါးပါးတို့ကို ဆင်ယင်သုံးစွဲလျက် သုံးပါးသော ရာဇဘိသိက်ခံသော မင်းကိုသာ ‘မင်း’ဟု သတ်မှတ်ကြောင်း ဖော်ပြသည်။
(၁)သန်လျက်
သန်လျက်ဟူသည်ကား လက်နက်အထူးတည်း။သန်လျက်နှစ်မျိုးရှိသည်။ တစ်ဖက်သာ အသွားရှိသော ဧကတောဓာရသန်လျက်နှင့် နှစ်ဖက်သွားရှိသော ဥဘတောဓာရသန်လျက်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
သန်လျက်၏ အသွား အလျာသည် သို့ဆယ့်သုံးသစ်၊ အချိန်ပမာဏသည် သုံးဆယ့်သုံးဖိုလ်ယူ၍ ရှိသည်။
(၂)ထီးဖြူ
ထီးဖြူကား ဘုရင်ဧကရာဇ်တို့ စံပ္ပာယ်ရာ၌ မပြတ်စိုက်တည်ထားသောမင်းမြှောက်တန်ဆာငါးပါး ဖြစ်သည်။ မင်းတို့သည် ထီးဖြူအောက်၌ မပြတ်စံပ္ပာယ်လေ့ရှိသည်။ ထီး ၄ ပါး အပြားရှိသည်။ထီးရွက်ကိုးဆင့်၊ ထီးရိုးဆယ်တောင်ရှိသော နဝဒဏ္ဍထီး။
ထီးရွက်အမှတ်မရှိ၊ ထီးရိုး ၆ တောင်ရှိသော မနောဟရထီး။ ထီးရွက်အမှတ်မရှိ၊ ထီးရိုး ၅ တောင်ရှိသော အာတပတ္တထီး။ထီးရွက်အမှတ် မရှိ၊ ထီးရိုး ၄ တောင်ရှိသော ဗီဇယကြထီးတို့ ဖြစ်သည်။
ထိုထီး ၄ မျိုးတွင် ပထမ ၃ မျိုးသည် ရာဇပလ္လင်တွင် ဆောင်းသော ထီးဖြစ်၍ နောက်ဆုံးထီးမျိုးသည် သွားလေရာရာဆောင်းသော ထီးဖြစ်သည်။ထီးကိုစီရင်ရာ၌ ထီးရိုးကို ရွှေဖြင့် အလုံးစုံ မွမ်းမံ ပြုလုပ်ရ၏။
ထီးခရိုင်ကို ၃ လွန်းတင်၊ ၆ လွန်းတင်၊ ၉ လွန်းတင် ကျစ်အပ်သော ကြိုးဖြင့်ဖွဲ့ရသည်။ ထီးချက်ပမာဏကိုကား ၁၂၈ လက်သစ် ပမာဏ အထူးပြု စီရင်ရသည်။ ထီးထွတ်ငှက်မြတ်နား၌မူ မင်းတို့၏ချမ်းသာကို ဆောင်တတ်သော ဟင်္သာငှက်ရုပ်ကိုဖြစ်စေ၊ နွားမြီးဆွဲရုပ်ကိုဖြစ်စေ၊ ကျေးငှက်ရုပ်ကိုဖြစ်စေ တစ်ခုခုတပ်ဆင်ရသည်။ ထီး၏အချင်းသည် ၅ တောင်တစ်မိုက်ဖြစ်သည်။
(၃)သင်းကျစ်
သင်းကျစ်ဟူသည်ကား လက်ယာနားပန်မှ လက်ဝဲနားပန်တိုင်အောင် နဖူးပြင်ကို ပြည့်စေလျက် ဆင်ယင်ရသော မင်းတို့၏ အဆောင်အယောင်တစ်ပါးဖြစ်သည်။ ရွှေစင်အတိပြီးသည်။ ဘုရားလောင်းတို့အား လက်ယာနားပန်တိုင်အောင် နဖူးပြင်ကိုပြည့်စေလျက် အသွားလွှာတက်သောနဖူးပြင်ကို ရွှေပြားသင်းကျစ် ဆင်တော်မူသည်။
သင်းကျစ် နှစ်မျိုးရှိသည်။ မကိုဋ်ရွှေပန်းနှင့် တစ်စပ်တည်း ပြုလုပ်အပ်သော မကုဋာဗဒ္ဓိကသင်းကျစ်၊ မကိုဋ် ရွှေပန်းနှင့်မစပ် သက်သက်ပြုလုပ်အပ်သော သုဒ္ဓိက သင်းကျစ်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအား ဖြင့် နဖူးသင်းကျစ်၊ဘွဲ့သင်းကျစ်ဟူ၍လည်း ဆိုကြသည်။
(၄)ခြေနင်း
‘ခြေနင်း’ ဟူသည်ကား ခြေဦးစွပ်၊ ခြေနောင့်စွပ်ရှိသော စီးနင်းသုံးဆောင်အပ်သည့် မင်းတို့ အဆောင်အယောင်တစ်ပါးဖြစ်သည်။ မင်းမြှောက်တန်ဆာငါးပါးအနက် မင်း၏မကွေမကွာမပြတ်သုံးဆောင်အပ်သော ဘဏ္ဍာဖြစ်သည်။
(၅)သားမြီးယပ်
သားမြီးယပ်ဟူသည်ကား ‘စာမရီ’ မည်သော သားကောင်၏အမြီးကို ပတ္တမြားဖြင့်စီအပ်သောရွှေရိုးတပ်၍ ယပ်ကဲ့သို့ မင်းတို့သုံးစွဲကိုင်ဆောင်သော မင်းအဆောင်အယောင်တစ်ပါးဖြစ်သည်။
